Di Balik Perdamaian Yang Dilakukan Imam Hasan as

Pada masa Imam Hasan as situasi internal dan eksternal dunia Islam sedang bergejolak, dimana dari dalam Islam sendiri telah terjadi 3 perang secara berturut-turut yaitu perang Jamal, Shiffin dan Nahrawan.

Shabestan News Agency, bertepatan dengan tanggal 15 Ramadhan yang merupakan hari kelahiran Imam Hasan Mujtaba as, Hujjatul Islam Mahmud Abadzari menjelaskan bahwa salah satu di antara pertanyaan yang sering dilontarkan tentang masa Imamah Imam Hasan Mujtaba as ialah mengenai perdamaiannya dengan muawiyah, yakni tujuan apa yang dicapai Imam as dan keuntungan apa yang bisa didapat oleh umat Islam dengan perdamaian ini.

Dijelaskannya, poin penting yang harus kita ketahui ialah bahwa wujud suci Imam Makshum as dalam semua tahap kehidupannya merupakan poros dari kebenaran, dimana mereka adalah orang-orang yang terjaga dari cinta dunia dan godaan yang ada di dalamnya.

Pada masa Imam Hasan as situasi internal dan eksternal dunia Islam sedang bergejolak, dimana dari dalam Islam sendiri telah terjadi 3 perang secara berturut-turut yaitu perang Jamal, Shiffin dan Nahrawan.
Dari sisi lainnya, Orang-orang Yahudi dan Kristen berusaha untuk menghadapi dunia Islam dengan mengamati situasi tegang di dunia Islam. Selain itu demi menjaga kelangsungan agama Islam Imam Hasan as melakukan perundingan dan perjanjian dengan Muawiyah.

Selain itu, Imam Hasan as juga melihat jika perang terus dilanjutkan, sementara dari 40 ribu orang pasukan 36 ribunya adalah pengkhianat, maka perang akan menjadi sisa-sia, dengan demikian salah satu alasan perdamaian yang dilakukan Imam Hasan as karena tidak adanya hanya sedikit orang-orang yang bersedia mendampinginya melawan musuh-musuh, dan Imam as demi menjaga sahabat-sahabat setia dan keluarganya serta untuk menjaga kelangsungan Islam maka beliau as terpaksa melakukan perdamaian dengan Muawiyah.

تفاوت کریم اهل بیت(ع) با دیگر کریمان/پاسخ مهدویِ امام حسن(ع) به پرسش از چرایی صلح
 

خبرگزاری شبستان: ایشان به قدری نسبت به مسلمین و مردم عنایت و لطف داشتند که وقتی شخصی به بیت ایشان مراجعه می کرد در بازگشت، به قدری متنعّم و برخوردار می شد که دیگر هیچ آثاری از فقر و تنگدستی در او دیده نمی شد و به تعبیری کاملاً غنی و برخوردار می گشت.

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان: به مناسبت فرارسیدن نیمه ماه مبارک رمضان، سالروز میلاد مسعود و همایون امام حسن مجتبی(ع)، کریم اهل بیت(ع) و بررسی سجایا و مناقب این امام همام(ع)، گفت وگویی با حجت الاسلام والمسلمین محمود اباذری، استاد و محقق حوزه و دانشگاه ترتیب داده ایم که ماحصل آن در ادامه از نظرتان می گذرد:


به منظور ورود به بحث درباره کیفیت ولادت و معاصرت امام حسن مجتبی(ع) با پیامبر(ص) و امیرمومنان (ع) و اینکه چرا ایشان را «حسن» نام نهادند، توضیح دهید.

اَلسَّلامُ عَلَيْکَ یااَبا مُحَمَّدٍ یاحَسَنَ بنِ عَلِیِ اَیُّهَا المُجتَبی یَابنَ رَسوُلِ اللّهِ (ص)؛ در ابتدا با عرض تبریک به مناسبت فرا رسیدن سالروز میلاد مسعود کریم اهل بیت(ع)، باید بگویم طبق روایات میلاد این امام همام(ع) و اولین میوه باغ خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام، در نیمه ماه مبارک رمضانِ سال سوم هجری و در شهر مقدس مدینه، رخ داد. ولادت این مولود مبارک که در واقع سبط اکبر حضرت ختمی مرتبت(ص) هستند، باعث ایجاد شور و شعفی وصف ناپذیر در بیت منّور حضرت امیر(ع) و حضرت صدیقه طاهره(س) گشت. در وصف این مولود با فضل و کرم همین عنایت کفایت می کند که ایشان به مجتبای حضرت رحمان، مشهور و معّمور شدند. طبق روایات؛ نام مبارک ایشان از سوی خداوند متعال و توسط حضرت روح الامین(ع) بر پیامبر اکرم(ص) نازل شد. امام مجتبی(ع) که بحق هم خُلق و هم نام و هم خوی و منششان، برگزیده و حَسن بود؛ مدت هفت سال از عمر بابرکت جَد بزرگوارشان حضرت رسول اکرم(ص) را درک کردند و سپس به مدت 30 سال از محضر پدر بزرگوارشان حضرت امیر(ع) تلّمذ و بهره جویی نمودند.

ایشان در سال چهلم هجری و پس از شهادت حضرت امیر(ع) به مقام امامت و سقایت امّت منصوب شدند و مدت 10 سال این مقام را دارا بودند و سرانجام در سال پنجاهم هجری و در سنی در حدود 47 و یا 48 سالگی، با دسیسه عمّال فاسد و فاسق بنی امیّه در بیت گرامیشان به شهادت رسیدند.


کدام ویژگی های رفتاری و سبک زندگی باعث شده تا امام مجتبی(ع)، به «کریم اهل بیت علیهم السلام» شهرت بیابند؟

یکی از ویژگی های بارز و زبانزد امام مجتبی(ع) طبق روایات، سخاوت و کَرم و فضل و بخشش ایشان نسبت به مردم گزارش شده است. هر کسی که به مدینه النبی(ع) وارد می شد و مشکل و یا گرفتاری ای داشت، بلادرنگ به منزل ایشان مُشرف می شد. جالب در باب سخاوت و فضل ایشان این است که ایشان به قدری نسبت به مسلمین و مردم عنایت و لطف داشتند که وقتی شخصی به بیت ایشان مراجعه می کرد در بازگشت، به قدری متنعّم و برخوردار می شد که دیگر هیچ آثاری از فقر و تنگدستی در او دیده نمی شد و به تعبیری کاملاً غنی و برخوردار می گشت.

در کُتب روایی وارد است که ایشان در طول عمر بابرکت خود، سه مرتبه تمامی دارایی ها و اموال خود را با مردم تقسیم کردند که این رویکرد در تاریخ بی مانند و بی همتا است. ویژگی دیگر بخشش و جود امام مجتبی(ع)، بی منّت و بدون چشمداشت بودن کرامات و بخشندگی های ایشان نسبت به مردم است که این کرامات را بی مانند کرده است.


یکی از سوالات مهم درباره عصر امامت امام حسن مجتبی(ع)، بحث صلح ایشان با معاویه است، این صلح با چه اهدافی انجام شد و رهاورد آن برای اسلام و تشیع چه بوده است؟

نکته دیگر مناقب وجودی امام مجتبی(ع) که شاید مقام پرسش و مسئله برای بسیاری باشد، نکته صلح و سازش ایشان با معاویه دجّال، بر سر مسئله خلافت است. ما در این باب دو جریان سیاسی را در طول تاریخ شاهد هستیم، این دو جریان که سوگمندانه مبتلا به عدم شناخت و درک مقام عصمت و طهارتِ امامت هستند، با سوءبرداشت، نسبت به سازش امام مجتبی(ع)، جبهه گرفته اند.

جریان ابتدایی اشخاصی بودند که روحیه انقلابی داشتند و با طرح این مسئله که نمی بایست در برابر ظالم کوتاه آمد، پیوسته امام(ع) را مورد هجمه قرار می دادند که چرا ایشان به سازش و صلح رضایت داده؟ دیگری عافیت طلبان و دنیاپرستانِ لشگر امام مجتبی(ع) بودند که برای توجیه برخی از جهت گیری ها و برداشت های نادرستشان، شبهات گوناگونی را مطرح می کردند و سعی داشتند کنار آمدن با دشمن را، امری عادی و طبیعی جلوه دهند.

نکته مهم و قابل توجه در این رابطه برای همگی ما این مطلب است که بدانیم وجود مقدس امام معصوم(ع) در تمام مراحل حیات و معاش، حق مدار و حق محور است و در این صراط از هر گونه تلبیس و تشویش و عافیت طلبی دنیوی، برّی و مصون است. در شرایط و موقعیت های حساس تاریخی چه در زمان رسول خدا(ص) و چه در زمان حضرت امیر(ع) دیده می شود که این بزرگواران(ع) بنا به اعتقاد و التزام به پایداری حق و حقیقت و دوام صراط توحیدی، تن به معاهده صلح و سازش داده اند. این امر، با مجرا و معبر حق و تعالی منافاتی ندارد. معصوم(ع) پیوسته به دنبال برقراری و بقای توحید و یکتاپرستی در گیتی است و این رویکرد، اگر زمانی با معاهده صلح و سازش امکانپذیر باشد، امام(ع) و نبی(ص)، از این امر سر باز نخواهند زد. اگر در دوران امام مجتبی(ع) هر امکان و احتمالی، حتی شهادت ایشان برای بقای اسلام و ارزش های اسلامی وجود داشت، قطعاً ایشان حاضر به صلح و سازش با معاویه دجّال نمی شدند. اما ... در زمان امام حسن(ع) به شدت وضعیت داخلی و خارجی جهان اسلام مشوش و ناآرام بود. از طرفی جهان اسلام سه جنگ داخلیِ جمل، صفین و نهروان را پشت سر گذاشته بود و مردم دیگر رغبتی به جنگ و جهاد نداشتند و از سوی دیگر، یهود و نصارا با مشاهده وضعیت متشنج جهان اسلام درصدد مواجهه با دنیای اسلام بودند. این وضعیت خطیر و همچنین اغوای سرداران و نزدیکان سُست عنصر و بی رمق امام مجتبی(ع) آن چنان شرایط را دشوار کرد که پاره ای از یاران امام حسن(ع) قصد جان ایشان را کردند. می بایست توجه داشت که این شرایط و حفظ و بقای اسلام بود که این امام بزرگوار(ع) را پای میز مذاکره و معاهده سازش نشاند.

در تاریخ روایت است که امام حسن(ع) در جنگ جمل و جنگ نهروان به قدری شجاعت و دلاوری و رشادت از خود نشان دادند که حضرت امیر(ع) نسبت به جان ایشان بیمناک گشتند و فرمودند: «حسن(ع) باقیمانده رسول الله(ص) است و اوست که باید امامت و ولایت امّت را عهده دار شود؛ او را از خط مقدم نبرد با شامیان به عقب بازگردانید». بنابر این، صلح امام حسن(ع) با معاویه بنا به مقتضیات آن زمان بهترین کار برای اصلاح و بقای جامعه مسلمین بود نه از سر عافیت طلبی.


چه درس هایی در زندگانی بابرکت امام حسن(ع) وجود دارد که توجه به آنها و پیاده سازی شان می تواند شرایط امروز و آینده جهان اسلام را متحول کند؟

در ابتدا با توجه به ایام ولادت امام حسن(ع)، خالی از لطف نیست حدیث شریفی از لسان ایشان برای دوستداران و محبّین ایشان نقل شود؛ از لسان امام حسن(ع) نقل است که فرمودند: «اِسْتَعِدَّ لِسَفَرِکَ وَ حَصِّلْ زادَکَ قَبْلَ حُلُولِ اَجَلِکَ وَاعْلَمْ اَنَّکَ تَطْلُبُ الدُّنْیا وَالْمَوْتُ يَطْلُبُكَ»، یعنی خود را برای سفر قیامت و محشر آماده و مهیا کنید و توشه و همیان خود را برای پیمودن این مسیر طولانی، از اعمال و حسنات قبل از رسیدن موسم اجلتان، مملو کنید.

در باب نکات مؤثر و تأمل برانگیز دوران امامت و ولایت حضرت امام مجتبی(ع) که در شرایط کنونی می تواند راهگشای مسیر جامعه اسلامی باشد، این مسئله است که مرحوم شیخ صدوق(ره) در کتاب شریف «کَمالُ الدّین و تَمامُ النّعْمَة» جلد یکم، در باب منقبت امام حسن(ع) بیان داشته اند. مرحوم شیخ صدوق(ره) می گوید: «بعد از انجام معاهده سازش بین امام حسن(ع) و معاویه، اطرافیان نسبت به امام(ع) معترض گشتند که چرا شما با این جرثومه فساد، معاهده صلح منعقد کردید؟ امام حسن(ع) در پاسخ فرمودند: «آیا من امام و وصّی خداوند بر شما نیستم؟ اگر مقام مرا در می یابید؛ آگاه باشید که در روی زمین و تا آن جایی که خورشید نورافشانی می نماید، اگر وارد شوید و جستجو نمایید؛ آن مقدار خیری و برکتی را که من برای شما و شیعیان به وسیله انعقاد این معاهده فراهم کرده ام؛ نخواهید یافت». این نکته اوج مقام عصمت و کفایت ولی خدا(ع) را در زمین تبیین می نماید که امام و خلیفه خدا(ع) هرگز از روی هوا و هوس و عافیت طلبی امری را انجام نخواهد داد. سپس امام حسن(ع) رو به معترضان معاهده صلح بیان داشتند: «آیا نمی دانید که بر ذمّه همگی ما عهد و پیمان طاغوت و عصیانگری نهاده شده است و ما را چاره ای جز مدارا و مسامحه نیست؛ بدانید که این امر تا زمان قیام قائم(عج) ما پیوسته ساری و جاری خواهد بود و فقط اوست که بنا به مشیّت الهی، عهد و پیمان هیچ عصیانگر و طاغوتی را بر ذمّه ندارد و اوست که در نهایت پرچم و لوای عظیم حق و حقیقت را در سراسر گیتی برخواهد افراشت».

نکته ظریف و مهمی که در خاتمه می بایست به مشتاقان اهل بیت(ع) و بخصوص منتظرین حضرت بقیه الله الاعظم(ارواحنا له الفداء) بیان نمایم اینکه در روایات وارد شده: که چگونه می شود خداوند به حضرت مَهدی(عج)، عمر طولانی و بسیار عطا کرده باشد ولی ایشان با توجه به گذشت زمان، همچنان جوان و بُرنا بمانند و در نهایت امر و در کنار خانه کعبه، لوای «بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ» را برای مؤمنین برافراشند؟ در پاسخ بیان بیان شده است که مگر نمی دانید که خداوند فرموده است: «ذلک لیعلم ان الله علی کل شی قدیر»؛ یعنی این نکته برای این است که بدانید خداوند برای هر کار و امری قادر و توانا است. ان شاءالله همگی ما با کوله باری مملو از معرفت به مقام شامخ این بزرگوار(عج)، دوران ظهورش را درک نماییم و در التزام رکابشان؛ لوا و نوای توحیدی و یگانه پرستی را در سراسر گیتی رؤیت کنیم.

پایان پیام/376

(Shabestan/Berbagai-Sumber-Lain/ABNS)